Zoals een ieder begrijpt is een duikfles noodzakelijk attribuut om gedurende een bepaalde tijd de onderwaterwereld te kunnen
bewonderen. Hij voorziet je van ademlucht, terwijl jíj veilig en ongestoord kunt genieten van al dat moois in die andere wereld.
Tenminste, zolang jij ook goed voor deze kameraad zorgt! Kortom: hoogste tijd om eens dieper op dit onderwerp in te gaan!
Zoals gezegd heeft de duikfles als functie het mogelijk maken van het gedurende een zekere tijd verblijven in een omgeving waarin de inname van ademlucht via de normale) weg niet mogelijk is. Hiertoe wordt een zekere hoeveelheid lucht in de duikfles gebracht. Zou je dit bij een normale omgevingsdruk doen (1 bar) zou je snel weer aan de kant staan omdat je door de voorraad heen bent. Om deze reden wordt de lucht onder druk ingebracht tot 200 of 300 bar. Op deze manier kun je even vooruit, maar deze enorme krachten maken de duikfles tot een jongen die respect verdient.
Vanzelfsprekend dient de duikfles van goede kwaliteit te zijn, onbeschadigd en schoon. Daarnaast moet de fles goed afsluitbaar en regelbaar te zijn: hier komt de fleskraan in beeld.
Om deze taak goed te kunnen uitvoeren dient de kraan vast en secuur op de fles te zijn gemonteerd. Dit wordt gedaan middels een bevestiging van in elkaar grijpende schroefdraden, een systeem dat een ieder wel kent van het boutje en het moertje.
Om een vaste en veilige verbinding te kunnen garanderen dienen de schroefdraden van de fles en de bijbehorende afsluitkraan natuurlijk optimaal op elkaar afgesteld te zijn, m.a.w. dezelfde maat te hebben. Om deze reden zijn dan ook diverse standaarden tot stand gekomen. Echter: door historische en technische ontwikkelingen alsmede verschillende gebruikseisen zijn meerdere standaarden (maten) voor schroefdraden in omloop gekomen.
De spoed: dit is de rechtlijnige afstand tussen twee overeenkomstige punten van dezelfde schroeflijn, het is de verplaatsing
langs de as per omwenteling. Voor dit onderwerp zijn twee verschillende normen van belang: metrisch en Engels Draad.
De spoed wordt bij metrische schroefdraad aangeduid in millimeter, bij Engelse draad wordt dit aangegeven in het aantal gangen per inch. De eerstgenoemde variant, de zgn. 'metrische' schroefdraad wordt tegenwoordig het meest gebruikt; de maten zijn hierbij afgeleid van de millimeter. De aanduidingen van metrische schroefdraad beginnen met de hoofdletter M (“M25x2”) en zijn vastgelegd door de International Organization for Standardization (ISO).
Het eerste getal (25) verwijst daarbij naar de nominale diameter, het tweede (2) naar de spoed.
Bij de Britse norm (“Engels draad”) wordt uitgegaan van het aantal gangen per inch. Hierbij kom je dan ook de aanduiding tpi tegen (“threads peri inch”). Hiernaast bestaan er nog meer normen/aanduidingen voor gespecialiseerde toepassingen, waarop echter hier niet ingegaan zal worden. Kortom: een goede schroefdraad een precisiewerkje!
Groot conisch: Ook in de duikindustrie staat de techniek niet stil. Door verdere ontwikkelingen worden bijvoorbeeld de schroefdraden
tussen de duikcilinder en de afsluiter regelmatig aangepast.
Heel lang geleden was de verbinding tussen de duikcilinder en de afsluiter van een 'groot conisch' draad (W28.8). Dit was een tapse
draad dat, met een vezeldraad of speciaal tape, onder een moment, gemonteerd werd.
Klein conisch: Daarna kwam het 'klein conisch draad' (W19.8). Deze kom je nog wel eens tegen op oudere 7 liter 'brandweer cilinders'.
Ook deze worden met een speciaal tape, onder een moment, gemonteerd.
G3/4" draad: Met de verbetering van O-ringen werd het schroefdraad aangepast naar een 3/4" draad (G3/4" ook Gasdraad genoemd).
Nu zorgt de O-ring voor de afdichting en was het niet meer noodzakelijk om een conisch draad te gebruiken die met veel kracht afgedicht moest worden.
Ook is er een korte tijd een andere 3/4"draad gebruikt dat ook gebruikt wordt bij industriële gassen, namelijk de 3/4" BSP draad.
Deze is vanuit Groot-Brittannië gekomen, maar komt nog maar zeer sporadisch voor op uit Groot Brittannië geïmporteerde cilinders.
De diameter hiervan is 26,441 millimeter en de spoed van 1,814 millimeter. Als hier een G3/4" afsluiter op gemonteerd wordt, beschadigd
ook de draad en ontstaat dus een potentieel gevaarlijke duikcilinder.
Voor de compleetheid dient vermeld te worden dat er nog een metrisch schroefdraad in de handel is, namelijk de 18 x 1.5 draad (M18x1.5).
Dit draad werd vroeger veel gebruikt voor de 'trimflesjes' die aan een trimvest zaten en wordt tegenwoordig gebruikt als schroefdraad voor de composiet cilinders.
De meeste duikcilinders gaan tientallen jaren mee als ze goed worden onderhouden. Dit geldt echter vaak niet voor de afsluiter (cilinderkraan) die bij de duikcilinder zit. Door beschadigingen van de afsluiter (vallen) of door een productiestop van het type afsluiter, kan het gebeuren dat deze niet meer te gebruiken is voor de betreffende duikcilinder. De oplossing is dan een nieuwe afsluiter voor de duikcilinder en hier zit hem nu net het gevaar.
Men kan bij bovengenoemde combinatie al een tweetal verschillende maten tegenkomen: M25x2 en M26x2. Eén cijfer verschil, maar ze dienen zeer zeker verschillende doelen!
• M26x2 verwijst naar de schroefdraad in de kraan voor de koppeling van een 1ste trap op de kraan;
• M25x2 verwijst naar de schroefdraad van de koppeling tussen de kraan en de fles zelf.
Gelukkig zijn de maten van de diverse schroefdraden zo gekozen dat je normaal gezien geen foute combinaties kunt maken, met een uitzondering die jammer genoeg al een aantal slachtoffers heeft gemaakt. Dit betreft de situatie dat een M25x2-kraan in een fles wordt gedraaid met een G3/4"-draad in de flessenhals heeft. Met (enige) moeite lukt dit (schijnbaar) wel: de maatvoering van een G3/4"-kraan en een M25x2-kraan ligt namelijk vrij dicht bij elkaar: de diameter van een M25x2-kraan is net een tikkeltje kleiner dan die van een G3/4"-kraan, en de 2mm spoed van een M25x2-kraan is net iets groter dan de (afgerond) 1.8mm van een G3/4" 14tpi kraan. Dat maakt dat een M25x2-kraan "bijna past" in een G3/4"-flessenhals maar dit gaat evenwel niet "zomaar", je moet daar aardig wat kracht op zetten om die combinatie te forceren en dat lukt wel omdat de verchroomde messing schroefdraad van de kraan "ingesneden" wordt door de stevige stalen schroefdraad van de flessenhals. Dat dit fout zal gaan zie je in onderstaande illustratie.
Zoals je ziet “schuurt” dit behoorlijk en komt een veilige verbinding in dit geval niet tot stand. Het kan lang goed gaan, maar als het fout gaat, kan het ook “goed fout” gaan!
Als je een nieuwe fles met bijbehorende kraan bij een goede duikwinkel gekocht hebt of gaat kopen, zul je in de praktijk geen last hebben van bovengenoemde kwestie. Mocht je echter ergens een tweedehands fles en/of kraan (al dan niet in combinatie) kopen dien je hier alert op te zijn! Kortom: ben je niet zeker van je zaak? Breng je spullen naar een erkend keuringsstation (kun je de fles gelijk laten keuren…).
Tip: Mocht je de kraan van de fles willen halen, geef dan kraan en fles een code waarmee je de kraan weer op de oorspronkelijke fles kunt zetten.
Als je zelf de afsluiter op de duikcilinder gemonteerd hebt, dan ben je ook aansprakelijk voor alle kosten die resulteren door het er afschieten van de afsluiter en dan hebben we het niet alleen over de kosten van het beschadigen van de vulruimte, maar ook over de medische kosten en vergoedingen bij overlijden!
Verder dient nog vermeld te worden dat we tegenwoordig naast de 200 bar duikcilinders, ook duikcilinders hebben die geschikt zijn voor 300 bar vuldruk. Hierop zijn weer afsluiters gemonteerd die ook geschikt zijn voor 300 bar. Monteer nooit een 200 bar afsluiter (ook niet als je deze in een DIN uitvoering hebt gemaakt, op een duikcilinder die geschikt is voor 300 bar.
Ga ook nooit met adapters werken waardoor je 200 bar systemen en 300 bar systemen kunt combineren. Het hoeft maar één keer verkeerd te gaan en je kunt voor de rest van je leven invalide zijn of iemand anders invalide maken.
www.maindes.com/technical-artikelen/welke-afsluiter-op-je-duikcilinder
www.wikipedia.org/wiki/schroefdraad
www.torpedo.be/schroefdraden